Każdego lata słyszymy o niebezpiecznych kleszczach, których ugryzienie może mieć fatalne w skutkach konsekwencje. Ale jakie dokładnie choroby przenoszą te insekty? Czy można się przed nimi obronić? I jak zwalcza się kleszcze? Wyjaśniamy.

W tym artykule:

  • Jak wygląda kleszcz?
  • Kiedy i gdzie żerują kleszcze?
  • Jakie zagrożenia stwarzają kleszcze?
  • Jak chronić się przed kleszczami?
  • Zwalczanie kleszczy

Lęk przed kleszczami bywa tak silny, że niektórzy smarują swoje ciała i rozpylają na nie przeróżne preparaty. Od specjalistyczny repelentów, przez domowej roboty specyfiki, aż po substancje niebezpieczne (np. kwas mrówkowy). Zamiast bezkrytycznie wierzyć we wszystko, co „piszą w internetach”, lepiej poznaj fakty, które każdy powinien wiedzieć o kleszczach. 

Jak wygląda kleszcz?

Kleszcze są pajęczakami, a na całym świecie występuje ich ok. 900 gatunków. W Polsce żyje 19 gatunków, przy czym najczęściej spotykany jest kleszcz łąkowy (Dermacentor reticulatus). Wszystkie kleszcze są pasożytami, odżywiającymi się krwią żywicieli. Niektóre gatunki preferują zwierzęta, ale nasze rodzime kleszcze żerują także na ludziach. 

Cykl rozwojowy kleszcza w polskich warunkach klimatycznych może trwać nawet 3 lata i dłużej. Występują w nim trzy stadia, a owady w każdej postaci odżywiają się krwią i są niebezpieczne także dla człowieka. Larwy kleszcza mają ok. 0.8 milimetra, więc na pierwszy rzut oka wyglądają, jak brązowe kropki. Posiadają już jednak sześć odnóży. 

W kolejnym stadium (nimfy) kleszcze mierzą ok. 1,4 mm, mają osiem odnóży i wyglądem przypominają już dorosłego osobnika. Przed żerowaniem posiadają spłaszczone, owalne ciało w kolorze brązowo-czarnym. Po wypiciu krwi żywiciela pęcznieją do ok. 3 milimetrów, czyli rozmiarów dorosłego, głodnego osobnika. Imago mierzą bowiem od 2,5 mm (samce) do 4 mm (samice). Najedzona, dojrzała samica kleszcza może mieć długość ponad 1 centymetra.

Kiedy i gdzie żerują kleszcze?

Cykl rozwojowy kleszcza rozpoczyna się wiosną, gdy samica składa jaja, których zwykle jest ok. 3 tys., a może być nawet 20 000. Larwy, które się z nich wylęgają, od razu wyruszają na poszukiwania żywiciela. Dlatego pasożyty te niebezpieczne są od wczesnej wiosny, do późnej jesieni. 

Kleszcze wyczekują na swoje najczęściej na obrzeżach wilgotnych lasów mieszanych. Spotkać je można wzdłuż leśny ścieżek, w wyższych trawach i skupiskach liściastych roślin. Coraz częściej kleszcze znajdowane są nie tylko na terenach dzikich, ale również w bezpośrednim sąsiedztwie ludzi: 

– w parkach,

– na skwerach,

– w przydomowych ogródkach

– na działkach rekreacyjnych,

– przy ścieżkach rowerowych, trasach biegowych itp.  

Jakie zagrożenia stwarzają kleszcze?

Nie ma chyba osoby, która nie słyszałaby o boreliozie przenoszonej przez kleszcze. Okazuje się jednak, że to zaledwie jedna z wielu chorób, których wektorami są te pasożyty. Kleszcze zabijają niewiele mniej ludzi, od największych morderców, czyli komarów. Wszystko dlatego, że na malarię, przenoszoną także przez te pasożyty, rocznie na całym świecie umiera ponad 2 miliony osób, a zaraża się nią kolejne 300 milionów.

W Polsce natomiast kleszcze przenoszą nie tylko boreliozę, lecz również:

  • kleszczowe zapalenie mózgu,
  • gorączkę Q, 
  • tularemię, 
  • bartonellozę,
  • babeszjozę, 
  • erlichiozę.

Choroby te mogą przenosić kleszcze w każdym stadium rozwoju. Wyjątek stanowi borelioza, której obecności nie udowodniono na razie w larwach kleszczy. 

Jak chronić się przed kleszczami?

Jeżeli wybierasz się w miejsca, w których mogą czaić się kleszcze, zadbaj o ubranie z długimi rękawami i nogawkami spodni  oraz z dopasowanymi mankietami. Zabierz także nakrycie głowy. 

Dobrym pomysłem jest zastosowanie chemicznych odstraszaczy na kleszcze. O ich skuteczności decyduje rodzaj użytej substancji. Państwowy Zakład Higieny oraz Wojskowy Instytut Higieny i Epidemiologii zgodnie orzekły, że 100% skuteczność w odstraszaniu kleszcza łąkowe posiadają preparaty, które zawierają: 

  • DEET w stężeniu 30 % 
  • DEET w stężeniu 30 % oraz IR3535 20 % i geraniol 0,1 %,
  • sam IR3535.

Przebadano również czas aktywnej ochrony po zastosowaniu tych preparatów. Po 7 godzinach tylko środek z 30% DEET zapewniał skuteczność na poziomie 90%.

Na rynku dostępne są również ultradźwiękowe odstraszacze, ale ich skuteczność przypomina te stosowane na komary, czyli jest losowa. O wiele lepszym pomysłem jest więc zaszczepienie się przeciwko chorobom odkleszczowym.

Zwalczanie kleszczy

Zwalczanie kleszczy powinna wykonać specjalistyczna firma. Tylko wtedy możesz oczekiwać  odpowiednio wysokiej skuteczności oraz bezpieczeństwa zabiegu. Zastosować można zamgławianie ULV, chociaż znacznie częściej wykonujemy zamgławianie termiczne, które pozwala szybko zneutralizować pasożyty nawet nad dużym terenie. Jeżeli jesteś zainteresowany profesjonalnym zwalczaniem kleszczy – zapraszam do kontaktu.